არემარე თუ არე მარე? თავთავი თუ თავ-თავი? – ფუძეგაორკეცებული სიტყვების მართლწერა

გრამატიკულ ცნობარში უკვე ვისაუბრეთ ნაირფუძიანი კომპოზიტების მართლწერაზე. დღეს ფუძეგაორკეცებულ სიტყვებს მიმოვიხილავთ.

ფუძეგაორკეცებულს ისეთ სიტყვებს ვუწოდებთ, რომლებიც სიტყვების გაორკეცებით, ანუ გამეორებით წარმოიქმნება.

გაორკეცება რამდენიმე სახისაა:

ამოსავალი ფუძე უცვლელად მეორდება სიტყვებში: თავთავი, წამწამი, კამკამი…

ფუძეები შეერთებულია კავშირით: სხვადასხვა, პირდაპირ, ხანდახან…

ამოსავალი ფუძე შეცვლილი სახით მეორდება: ბინდბუნდი, არემარე, ჩხარაჩხური, ავანჩავანი…

ამგვარ სიტყათა მართლწერისას ვითვალისწინებთ შემდეგ წესებს:

შერწყმულად, უდეფისოდ იწერება და კავშირით შეერთებული ფუძეგაორკეცებული კომპოზიტები. შესაბამისად, სწორია: სხვადასხვა, პირდაპირ…

შენიშვნა: ბოლოს და ბოლოს, მხოლოდ და მხოლოდ, კვლავ და კვლავ, უფრო და უფრო იწერება ცალ-ცალკე!

უდეფისოდ იწერება ფუძეგაორკეცებული კომპოზიტები, რომელთა ნაწილების მნიშვნელობა გასაგებია, სიტყვა კი ახალ, სრულიად განსხვავებულ მნიშვნელობას იძენს: წამწამი, თავთავი…

ერთად იწერება კომპოზიტები, რომელთა ნაწილებიც მნიშვნელობას მოკლებული მარცვლებია: კაშკაშა, ბაჯბაჯი, ჩიფჩიფი…

უდეფისოდ იწერება კომპოზიტები, რომელთა ფუძეშიც ბგერა იცვლება ან ემატება: ქოხმახი, არემარე, კანტიკუნტად, ბინდბუნდი, ჩხარაჩხური, ავანჩავანი…

თუ კომპოზიტის ამოსავალი ფუძე დამოუკიდებელი მნიშვნელობისაა და საკუთრივ კომპოზიტშიც ინარჩუნებს ამ დამოუკიდებელ მნიშვნელობას, მაშინ დეფისის გამოყენება სავალდებულოა!

მაგალითად, განვიხილოთ ორი კომპოზიტი:

ნაპირ-ნაპირ და ჩიფჩიფი

ნაპირ=ნაპირი, ნაპირ-ნაპირ= განაპირას, ნაპირის გასწვრივ

ჩიფ – დამოუკიდებლად ასეთი სიტყვა არ არსებობს;

შენიშვნა: თუ სიტყვაში პირველი ნაწილი სახელობითი ბრუნვის ფორმითაა წარმოდგენილი, სიტყვა უნდა დაიწეროს ერთად, უდეფისოდ: კარიკარ, შორიშორს…

არასწორია: არე-მარე; თავ თავი; ბოლოსდაბოლოს; ნაპირნაპირ; სხვა და სხვა

სწორია: არემარე; თავთავი; ბოლოს და ბოლოს; ნაპირ-ნაპირ; სხვადასხვა

გრამატიკული ცნობარის სხვა გაკვეთილები

რუბრიკის ავტორი: ნინო ლომიძე, ფილოლოგი