ლადო პაპავა: „თსუ-ში ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტს ანგრევენ“

„თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტს ანგრევენ“ – ეს შემაშფოთებელი ინფორმაცია თსუ-ის ყოფილმა რექტორმა, პროფესორმა, აკადემიკოსმა ლადო პაპავამ მოგვაწოდა. მისი თქმით, უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობა მთავრობისაგან თუ პარლამენტისაგან მიღებული დავალების შედეგად აპირებს ფაკულტეტი ორად გახლიჩოს.

ეს ყველაფერი კი, პაპავას თქმით, იმის გამო ხდება, რომ დეკანისა და მისი მოადგილის დამატებითი თანამდებობები გაჩნდეს და მავანმა, ამ ადგილების დაკავებით პირადი ინტერესები დაიკმაყოფილოს.

აკადემიკოსი ლადო პაპავა: მოგეხსენებათ, ივანე  ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტი დიდი ხანია არსებობს. ეკონომისტები უნივერსიტეტში პრაქტიკულად მისი დაარსების დღიდან არიან. უნივერსიტეტის ერთ-ერთი დამფუძნებელი ხომ ფილიპე გოგიჩაიშვილი გახლდათ. ამიტომ, ეკონომიკური მეცნიერება უნივერსიტეტისათვის ყოველთვის ერთ-ერთი უმთავრესი შემადგენელი ნაწილი იყო.

საბჭოთა პერიოდში ეკონომიკის ფაკულტეტი წვრილ ფაკულტეტებადაც იყო დაშლილი. შემდეგ, როგორც იქნა, გაერთიანდა და ბოლო ათი წელია მას ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტი ჰქვია, ზუსტად ისე, როგორც ეს საერთაშირისო პრაქტიკაშია მიღებული.

ყველაფერი შედარებით უმტკივნეულო ამბით დაიწყო –  ფაკულტეეტზე არსებობს სადოქტორო საბჭო, სადაც ჩვენი დოქტორანტები დისერტაციას იცავენ. საბჭოს ხელმძღვანელს ვადა თებერვალში გაუვიდა და მარტში ახალი თავმჯდომარე უნდა აგვერჩია. სხდომა დაინიშნა, მაგრამ რექტორატიდან მოვიდა თხოვნა, რომ ფაკულტეტის ხელმძღვანელობას იგი გადაეტანა. მე, როგორც ფაკულტეტის რიგითმა პროფესორმა, ჩავთვალე, რომ ეს ტექნიკური მიზეზების გამო ხდებოდა და სხდომა ცოტა მოგვიანებით გაიმართებოდა. საბჭოს არარსებობით დოქტორანტებს ხელი ეშლებათ. უკვე აპრილის შუა რიცხვებია და არაფერი ჩატარებულა, ანუ, უკვე თვენახევარია ფაკულტეტი სადოქტორო საბჭოს გარეშეა დრაჩენილი.

შევეცადე გამერკვია, თუ რაში იყო საქმე და ძალიან საინტერესო და იმავდროულად ცუდი რამ აღმოვაჩინე – თურმე, უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობაში განიხილავენ, რომ ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტზე იყოს არა ერთი, არამედ ორი საბჭო – ცალკე ეკონომიკაში და ცალკე ბიზნესში. ეს აბსოლუტურად მიუღებელია, რადგან იუნესკოს კლასიფიკაციით ეკონომიკური მეცნიერება ერთიანია და მასში შედის როგორც უშუალოდ ეკონომიკა, აგრეთვე ისიც, რასაც ბიზნესს ეძახიან. ამიტომ, მისი გაყოფა მცდარია.

ამას შემდეგ გაგრძელებაც მოჰყვა – თურმე სადოქტორო საბჭოს მანამ არ დაამტკიცებენ, სანამ სპეციალური კომისია არ შედგება, რომელიც უნივერსიტეტის თანამშრომლებისაგან კი არა, გარედან მოყვანილი ხალიხსაგან დაკომპლექტდება. სწორედ მან უნდა მოამზადოს საბჭოს დებულება. ეს ყოვლად წარმოუდგენელი და შეურაცხმყოფელია. ესაა ის, რასაც „ნაციონალები“ აკეთებდნენ –  უნივერსიტეტს არ ენდობოდნენ და საკითხების გასარკვევად ე.წ. სპეციალისტებს გარედან იწვევდნენ.

ჩემთვის ისიც გახდა ცნობილი, რომ წარმომადგენლები ეროვნული ბანკიდან, ან თიბისი ბანკიდან უნდათ მოიწვიონ. რა შუაშია უმაღლეს განათლებასთან და მეცნიერებასთან ეროვნული ბანკი, ან თიბისი ბანკი?  ვფიქრობ, ჩემი ეს განცხადება ამ ბანკების ხელმძღვანელობისთვისაც მოულოდნელი იქნება.

საუბარი იმაზეა, რომ უნივერსიტეტის სადოქტორო საბჭოების დებულების პროექტი გარედან სხვებმა უნდა დაწერონ და შემდეგ ის თავზე მოგვახვიონ. ეს პროფესორების შეურაცხყოფაა. თუ უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობა მართლა ასე ფიქრობს, გამოდის, რომ იგი ჩვენ, პროფესორებს უნდობლობას გვიცხადებს. და თუ ეს ასეა, მაშინ, მე, ერთი რიგითი პროფესორი ლადო პაპავა, ზუსტად ასევე, სულ მცირე გამოვუცხადებ უნდობლობას უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობას. თანაც მჯერა, რომ ამ საქმეში მარტო არ ვიქნები!

ის, რომ უნივერსიტეტში ვერ მოიძებნა ვერც ერთი პროფესორი, რათა რექტორს იგი თავის მოადგილედ, ვიცე-რექტორად  დაენიშნა და გარედან მოიყვანა კაცი, პირველი სიმპტომი იყო იმისა, რომ ის უნივერსიტეტელებს არ ენდობა. ახლა უფრო შორს მიდის  – პროფესორებს არ ენდობა, რომ საბჭოს დებულება მათ შეიმუშავონ. უნივერსიტეტის ავტონომიურობა ილახება იმით, რომ ეს გარედან მოყვანილმა პირებმა უნდა გააკეთონ.

მკითხველმა მინდა კარგად გაიაზროს, რომ ეკონომიკური მეცნიერების განსაკუთრეული ძალები სწორედ უნივერსიტეტის ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტზეა წარმოდგენილი. ყველა იმ ღირსეულ კოლეგას, რომელიც სხვა უნივერსიტეტებში  ასწავლის, ღია თუ ფარული ოცნება აქვს როგორმე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის პროფესორი გახდეს. ამ პირობებში, თურმე დებულება სხვებმა უნდა დაგვიწერონ, თანაც არა საუნივერსიტეტო, არამედ საბანკო სივრციდან. ეს ამაზრზზენია.

–ხელმძღვანელობის ჩანაფიქრი მხოლოდ ორი სადოქტორო საბჭოს ჩამოყალიბებაა?

ლ.პ: არა, საუბარი თავად კონომიკის ფაკულტეტის ორ ნაწილად დაშლაზეა. უნდათ ცალკე იყოს ეკონომიკის ფაკულტეტი და ცალკე ბიზნესის ფაკულტეტი, ან ბიზნესის სკოლა. მსოფლიოს პრაქტიკაში არის ასეთი მოდელი, სადაც ბიზნესის სკოლა ცალკეა, მაგრამ წამყვან უმივერსიტეტებში ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტი ერთადაა. ყოველ შემთხვევაში, იუნესკოს კლასიფიკაციით ეკონომიკაცა და ბიზნესიც ერთად, ეკონომიკური მეცნიერების შემადგენლობაშია.

კომუნისტებმა ეკონომიკის ფაკულტეტი დაშალეს, გარედან კომისიების თავსმოხვევა კი „ნაციონალების“  პოლიტიკაა. არ მინდა იძულებული გავხდე, რომ „ქართული ოცნება“ კომუნისტების, თუ „ნაციონალების“ პოლიტიკის გატარებაში დავადანაშაულო. თუ „ოცნების“ ხელმძღვანელობა ამ სიტუაციას ცოტა მეტი ყურადღებით შეხედავს, კარგი იქნება. თავად აქვთ იმის ძალა, რომ ეს დაარეგულირონ და უნივერსიტეტში დამატებითი გართულებები არ შექმნან.

–სხვა ფაკულტეეტბზეც ხომ არ აპირებნ იგივეს?

ლ.პ: ყველაზე მთავარი ისაა, რომ ეს პრობლემა სწორედ სხვა ფაკულტეტებზეა. ჩვენ გვაქვს ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტი, ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტი, სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა ფაკულტეტი, რომლებიც გამსხვილებულია. მათში მეცნიერების ისეთი დარგებია გაერთიანებული, რომელთაც ერთმანეთთან კავშირი არ აქვთ. ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტზე ერთად არის, მაგალითად, მათემატიკა და გეოგრაფია. ჰუმანიტარულ ფაკულტეტზე კი ერთადაა, მაგალითად, ინგლისური, გერმანული, თუ ფრანგული ენა და არქეოლოგია. ამ დროს კი, თურმე იმათი დაშლა კი არ არის ჩაფიქრებული, არამედ ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის. თუ რამეა დასაყოფი, პირველ რიგში, ის ფაკულტეტები. ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის დანგრევა კი დაუშვებელი შეცდომაა.

–რატომ აკეთებენ ამას?

ლ.პ: იკვეთება, რომ უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობას ეს დავალება „ზემოდან“ აქვს მიღებული. ადრესატებიც იკვეთებიან, თუმცა ჯერ კიდევ დასაზუსტებელია მთავრობიდან, თუ პარლამენტიდან მოდის.

–კონკრეტულად ვინ ცდილობს ამას და რატომ? რა დანტერესება აქვთ?

ლ.პ: დაინტერესება შემდეგშია – როცა ფაკულტეტები იშლება, ახალი თანამდებობები ჩნდება – დეკანის, დეკანის მოადგილის. ვიღაცას უნდა პატარა პრინცი გახდეს, ან პატარა ფეოდალი.

–მაშასადამე, ფაკულტეტი იმის გამო იხლიჩება, რომ ვიღაც დეკანი, ან მისი მოადგილე გახდეს?

ლ.პ: რა თქმა უნდა. ფაკულტეტის გახლეჩვა ხდება პირადი ამბიციების გამო, რაც აბსოლუტურად გაუმართლებელია. ჯობია მათემატიკა და გეოგრაფია, ფრანგული და არქეოლოგია, ჟურნალისტიკა და გეოგრაფია დააშორონ ერთმანეთს… იქაა საკითხი გადასაწყვეტი, ეკონომისტებს კი თავი დაგვანებონ. ჩემი რექტორობის დროს ეს ვერ მოვასწარი, იმდენად ცოტა ხანს მომიწია რექტორობა, და არც მთავრობიდან მქონდა მხარდაჭერა. მხოლოდ ფსიქოლოგიასა და პედაგოგიკას ვუშველე.

–კონკრეტულ პიროვნებებზე თუ გაქვთ ეჭვი?

ლ.პ: ჯერ-ჯერობით დაზუსტებული არ მაქვს. როგორც კი დავაზუსტებ, არც მაგის თქმა მომერიდება. გარკვეული ინფორმაცია არის, მაგრამ დასაზუსტებელია. თუმცა, ჩემთვის მთავარი არა კონკრეტული პიროვნებაა, არამედ ის, რომ ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტი არ დაინგრეს. ის უნივერსიტეტში ყველაზე დიდი და მაღალშემოსავლიანი ფაკულტეტია და ეტყობა ვიღაცას ცუდად აქვს თვალი დადგმული.

–იმ შემთხვევაში, თუკი მოვლენები ამ სცენარით განვითარდა და ფაკულტეტი მართლაც გაიყო, ეს ხომ დამატებით მატერიალურ და ფინანსურ რესურსს საჭიროებს, აქვს ფაკულტეტს მაგის საშუალება?

ლ.პ: რა თქმა უნდა, მისი გახლეჩვით დამატებითი ადმინისტრაციული ერთეულები შეიქმნება. ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტი იმდენად შემოსავლიანია, რომ ამას უნივერსიტეტი გაუძლებს, მაგრამ  შინაარსობრივად იქნება აბსოლუტურად მცდარი. შინაარსობრივად სხვა ფაკულტეტებია დასაშლელი, თუმცა ამის არც ეკონომიკური რესურსია და არც მთავრობა აძლევს თსუ-ს საკმარის საბიუჯეტო დაფინანსებას. იმის დაშლა კი, რაც სწორადაა გაკეთებული, მხოლოდ იმიტომ, რომ ვიღაცამ თავისი სამფლობელო შემოსაზღვროს და პატარა ფეოდალი გახდეს, დანაშაულია.

რექტორთან ისაუბრეთ ამაზე?

ლ.პ: არა. არანაირი საუბარი არ მქონია. ჩემთან ინფორმაცია მოვიდა, რომ ის პროფესორებს იშვიათად ხვდება. მე მცდელობა არ მქონია. დასამალი არაფერი მაქვს და არც კულუარულ საუბარს ვაპირებ ვინმესთან.

–პროფესორებში თუ გყავთ თანამოაზრეები?

ლ.პ: რა თქმა უნდა.  ვიცი, რომ ფაკულტეტზე არის ეკონომისტების ჯანსაღი ძალა, რომელიც ამას არ დაუშვებს და ფაკულტეტის დაშლას წინააღმდეგობას გაუწევს. დარწმუნებული ვარ, რომ ისინი არ დაუშვებენ იმას, რომ მათი სახელები უნივერსიტეტის ისტორიაში უარყოფით კონტექსტში იყოს მოხსენიებული, როგორც ეკონომისტთა ერთიანობის დამშლელების. მათ სულისკვეთებაში და დარგის მიმართ პატრიოტობაში დარწმუნებული ვარ.

–თქვენი რექტორობის პერიოდში სტუდენტები სხვადასხვა საკითხზე პროტესტს საკმაოდ ხშირად და მკაფიოდ გამოხატავდნენ. ამ საკითხზე რას ფიქრობენ?

ლ.პ: მგონი სტუდენტები საქმის კურსში არ არიან. რამდენიმე კოლეგას ველაპარაკე და ინფორმაცია ამის შესახებ მათთვისაც მოულოდნელი იყო. ამიტომ, ამ ინტერვიუს გარკვეულ პრევენციად განვიხილავ, რათა უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობამ შეცდომა არ დაუშვას.

–თუ რექტორისაგან შეხვედრისა და პირადად გასაუბრების შემოთავაზებას მიიღებთ, დათანმხდებით?

ლ.პ: საწინააღმდეგო არაფერი მაქვს. არავისათან არც უნივერსიტეტში, არც მთავრობასა და პარლამენტში ნაჩხუბარი და გაბუტული არ ვარ. მზად  ვარ ყველას შევხვდე და ველაპარაკო, მაგრამ კულუარულად რომ შლიან და აკნინებენ ფაკულტეტს, ამას მე, როგორც პროფესიონალი, თსუ-ს მესამე თაობის მეცნიერ-ეკონომისტი, არავის ვაპატიებ!

მოამზადა თაკო მათეშვილმა