ტაქსონომიური სწავლების მეთოდი მოსწავლეებში კრიტიკული აზროვნების განსავითარებლად

ტაქსონომია – აღნიშნავს იმგვარ კლასიფიკაციას, რომელიც ობიექტს ახასიათებს მარტივი კატეგორიიდან რთულისაკენ. პედაგოგიური მიზნების ამგვარი სქემის შექმნა პირველად ამერიკის შეერთებულ შტატებში დაისახეს. მეორე მსოფლიოს ომის დამთავრების შემდეგ, პედაგოგთა ჯგუფმა, ცნობილი მეცნიერის ბენჟამენ ბლუმის ხელმძღვანელობით, ჩაატარა მრავალწლიანი კვლევა იმისთვის, რომ შეემუშავებინა პედაგოგიური მიზნების დასახვის საერთო საშუალებები და წესები. 1956 წელს გამოქვეყნდა ,,ტაქსონომიის“ პირველი ნაწილი. იგი აღწერდა მიზნებს შემეცნებით (კოგნიტურ) სფეროში. ამ სისტემას იყენებენ სწავლების დაგეგმვის დროს და შედეგების შეფასებისას. შემდგომ, სხვა მეცნიერების მიერ, შეიქმნა ,,ტაქსონომიის“ მეორე ნაწილი, რომელიც აფექტურ სფეროს მოიცავდა.

ჩიკაგოს უნივერსიტეტის პროფესორის, განათლების ფსიქოლოგისა და პედაგოგის ბენჯამენ ბლუმის თეორიის მიხედვით, აზროვნების 6 დონეს გამოყოფენ: ცოდნა, გაგება, გამოყენება, ანალიზი, სინთეზი და შეფასება. თითოეული მათგანი ქმნის საფეხურს, რომელიც მის ქვედა დონეებს აერთიანებს, შესაბამისად ყოველი ფაზა უფრო და უფრო რთულდება.

განვიხილოთ თითოეული მათგანი.

როგორ უნდა შევაფასოთ ზუსტად მოსწავლემ გაიგო თუ არა საკითხი? (ცოდნა)

ხშირად მოსწავლეები ცდილობენ, სწრაფად დაწერონ ტესტირება ან უცებ ჩააბარონ ზეპირი გამოცდა, ასე ვთქვათ „გადააბალახონ“. მიზეზი მხოლოდ მათ უცოდინარობაში არაა, არის რაღაცები, რაც მოსწავლეებს აქვთ გააზრებული, მაგრამ რა არის ეს ნასწავლი „რაღაც“ და რა არ იციან? ამ დროს მათი რეალური ცოდნის შეფასება მარტივი არაა. ამისთვის მასწავლებელს უნდა ჰქონდეს პასუხი სამ ძირითად კითხვაზე:

– რა არის სტანდარტი, რას მოითხოვს მოსწავლისგან?
– რა და როგორ უნდა ისწავლონ, გაიაზრონ?
– როგორ შეუძლიათ ახლანდელი შედეგის გაუმჯობესება?

და აი, კვლავ მივადექით მათი რეალური ცოდნის შეფასების პრობლემას, რომელიც მიუხედავად იმისა, რომ ზედაპირზეა, მაინც ბუნდოვანია.

ბლუმის ტაქსონომიური მეთოდის მიხედვით, ცოდნა გულისხმობს ნებისმიერი ტიპის ინფორმაციას, რაც შეიძლება მოსწავლემ კლასში (და არა მხოლოდ) მიიღოს. ეს შეიძლება იყოს  მნიშვნელოვანი მოვლენების თარიღები, უცხო სიტყვების დეფინიცია, ინფორმაციის გამოყენების გზები ან ნებისმიერი შინაარსის სიახლე. მეთოდი გულისხმობს მარტივი, სისტემური და ერთი შეხედვით, დამოუკიდებელი პატარა ცოდნისთვის კოპლექსური სახის მიცემას და მის გართულებას, მაგრამ პედაგოგმა მოსწავლეებს გამუდმებით არ უნდა უმეოროს“ უმაღლესი წერტილის“ არსებობის შესახებ.

ფაზა 1: ნაწილები

• ახსენით ან აღწერეთ  მარტივად.
• გამოყავით საკითხის მნიშვნელოვანი და უმნიშვნელო ნაწილები.
• შეაფასეთ თითოეულის როლი.
• დაყავით კატეგორიებად ან თემებად (მაგ: რევოლუციური ომი).
• განმარტეთ მარტივად რევოლიციური ომი (გარდაუვალი აჯანყება, რომელმაც შექმნა ახალი ნაცია).
• ისაუბრეთ ამ პერიოდის ნაკლებად მნიშვნელოვან საკითხებზე (ეკონომიკა და პროპაგანდა, ჯარისკაცები, ტარიფები…)
• შეაფასეთ ომის მნიშვნელოვანი და ნაკლებად მნიშვნელოვანი ასპექტები (გამომწვევი მიზეზები და შედეგები)

ფაზა 2: მთლიანი

• ახსენით მისი მიკრო დეტალები მაკრო კონტექსტში.
• შექმენით დიაგრამა და დაიტანეთ ინფორმაცია კონტექსტუალურად.
• ახსენით, რა არის სასარგებლო პრაქტიკულად და რა ინტელექტუალურად.

ფაზა 3: ურთიერთდამოკიდებულება

• ახსენით, როგორ უკავშირდება ფაქტები ერთმანეთს, იპოვეთ მსგავსება და განსხვავება.
• მოიშველიეთ თემასთან დაკავშირებული მსგავსი შემთხვევები და გაავლეთ პარალელი.

ფაზა 4: ფუნქცია

გაკვეთილის ბოლოს მოსწავლემ უნდა იცოდეს, რაში გამოყენებს მასალას. შეეცადეთ, მოსწავლეებს დაეხმაროთ ახალი ინფორმაციის პრაქტიკულად გამოყენებაში. შეაფასეთ მათი კრეატიულობა .

ფაზა 5: აბსტრაქცია

• ხელოვნურად ან ბუნებრივად დაიჭირეთ რომელიმე გმირის მხარე, ისაუბრეთ მის არაკეთილშობილურ განზრახვებზე ან დადებით თვისებებზე.
• მოაწყვეთ დებატები „ეშმაკის ადვოკატსა“ და „სიმართლეს“ შორის.

ფაზა 6: თვით

• დასვით სპეციფიკური, გასაგები კითხვები. გაიხსენეთ სწავლების დინამიკა, რათა მიხვდეთ, აითვისა თუ არა მოსწავლემ საკითხი ყველა ასპექტით.
• მოახდინეთ იმ საკითხების იდენტიფიცირება, რაც მათ არ ესმით.
• გააანალიზეთ, რამდენად შეიცვალა მოსწავლეების თვითშემეცნება, რაც საკითხის გააზრების შედეგია.

წყარო: teachthought

მოამზადა მარიამ ელიაშვილმა