თანამედროვე განათლების ინტერკულტურული მიდგომა სკოლაში – პრაქტიკული გაკვეთილები მენტორი მასწავლებლისგან

ავტორი: ქიარიმ გუმბათოვი, სამოქალაქო განათლების მენტორი მასწავლებელი, არაფორმალური განათლების ტრენერი

სპეციალურად EDU.ARIS.GE-ს მკითხველისთვის:

თანამედროვე დროს, იმ პირობებში, როდესაც ხდება ხალხთა სხვადასხვა კულტურისა და ტრადიციების მზარდი ურთიერთშეღწევა, როდესაც განათლების სფეროში ინტერნაციონალიზაცია სულ უფრო მეტად ვლინდება, ინტერკულტურული კომპეტენცია სულ უფრო მეტ ავტორიტეტს იძენს, რაც აუცილებელია და აქტუალურია ყველა მოქალაქისთვის.

დღეს განათლების კონცეფცია მოითხოვს მეტ მოქნილობას და ადაპტირებას ცვლილებების დროის მღელვარე ნაკადში ინტეგრირებისთვის. იმისათვის, რომ ადამიანი იყოს მიღებული მის გარშემო არსებულ სამყაროში, მას სჭირდება მონაწილეობა თანამედროვე ინტერკულტურულ საზოგადოებაში. ასე რომ, ჩვენ ვცხოვრობთ თანამედროვე საზოგადოებაში, რომელიც მოითხოვს მუდმივ ინტერაქციას, სხვადასხვა ხალხის მსოფლმხედველობის შესწავლას და მიღებას, ტოლერანტულ დამოკიდებულებას სხვადასხვა კულტურის წარმომადგენლების მიმართ. ამ კონტექსტში მასწავლებელს უნდა ჰქონდეს მოწოდება, უნარი, ორგანიზატორული ნიჭი და კრეატიულობა პედაგოგიკასა და კერძოდ განათლებაში.

შემთხვევითი არ არის, რომ თანამედროვე მასწავლებელი დღეს არა მხოლოდ სპეციალისტი და დამრიგებელი, რომელსაც შეუძლია გაუღვიძოს მოსწავლეს სწავლის სურვილი, არამედ მისაბაძი მაგალითია მისი მოსწავლეებისთვის. ამრიგად, ინტერკულტურული განათლება შეიძლება იყოს ღირებული რესურსი მასწავლებლებისთვის, რომელთა იდეები შეიძლება გამოყენებულ იქნას საგანმანათლებლო პროცესში ჩვენი შვილების განათლებისა და განვითარებისთვის. ინტერკულტურული განათლება ინტეგრირებულია ყველა დისციპლინაში და მთლიანად სკოლის ცხოვრებაში, რაც ხელს უწყობს ინტერკულტურული კომპეტენციის ჩამოყალიბებას.

ინტერკულტურული განათლება უნდა გამოიხატოს სწავლების მიზნებში, შინაარსსა და მეთოდებში, ასევე მოსწავლეთა მიღწევების შეფასების პროცედურაში. რაც შეეხება მეთოდოლოგიას, ლექციები დიდად არ მოქმედებს ღირებულებების, ცოდნისა და გაგების, უნარებისა და ქცევის შეცვლაზე. საუკეთესო შედეგები მოდის პრაქტიკაზე ორიენტირებული სწავლიდან, რომელიც მოიცავს გამოცდილების მიღებას, შედარებას, ანალიზს, რეფლექსიას და ერთობლივ მოქმედებას. პროექტის აქტივობები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ინტერკულტურულ განათლებაში, ვინაიდან პროექტები შეიძლება განხორციელდეს სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფში და პროექტის მონაწილეები ქმნიან საკუთარ პროდუქტს, რომელსაც ყველა მონაწილე წარმოადგენს და განიხილავს. ეს არის თანამშრომლობითი სწავლების განსაკუთრებული ტიპი, რომლის დროსაც მოსწავლეები არა მხოლოდ წყვილებში ან მცირე ჯგუფებში მუშაობენ დავალებაზე, არამედ ერთად იკრიბებიან დავალების შესრულების საერთო პრინციპების შესამუშავებლად.

გაკვეთილის მაგალითი ინტერკულტურულ განათლებაში

აქტივობა განკუთვნილია 20-25 მოსწავლისგან შემდგარი ჯგუფისთვის და შეიძლება გამოვიყენოთ როგორც გაცნობითი ხასიათის აქტივობა, რათა მოსწავლეებს საშუალება მისცენ დაიწყონ ფიქრი კულტურათაშორისი კომუნიკაციის საკითხებზე.

მეზობლის ეზო

გაკვეთილის მიზანია გააცნოს მოსწავლეებს ჩართულობისა და გარიყულობის ფსიქოსოციალური დინამიკა, თანამშრომლობა და კონკურენცია, დისკრიმინაცია და ცრურწმენა. მოსწავლეებს შეუძლიათ მიიღონ ახალი უნარები და უფრო ღრმად გაიგონ ისეთი მნიშვნელოვანი ცნებები, როგორიცაა „იდენტობა“, „დისკრიმინაცია“, „თანაგრძნობა“, „მრავალფეროვნება“, „თანამშრომლობა“ და „ურთიერთდამოკიდებულება“.

რესურსები: ფართო ოთახი, სტიკერები ოთხ ფერში.

დრო: გაკვეთილი 15 წუთი, დისკუსია 30 წუთი.

გაკვეთილის აღწერა

1. მოსწავლეები ქმნიან წრეს. მასწავლებელი აძლევს მათ შემდეგ დავალებას:
„ჩვენ ვიწყებთ მუშაობას, გთხოვ, არ ველაპარაკოთ ერთმანეთს. ჯერ გთხოვ თვალები დახუჭოთ, მერე გაახილოთ. ყველანი ჩუმად უნდა იყოთ. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ არ ისაუბროთ მთელი გაკვეთილის განმავლობაში. ახლა გთხოვ დახუჭეთ თვალები”.

2. მასწავლებელი ჩუმად ათავსებს ფერად სტიკერებს მონაწილეებს შუბლზე. მაგალითად, 20 მონაწილიან ჯგუფში ეს შეიძლება გაკეთდეს შემდეგნაირად:

უმრავლესობა (1) – მოათავსეთ ნარინჯისფერი სტიკერები შუბლზე 8 მონაწილის.
უმრავლესობა (2) – მოათავსეთ 6 მონაწილის შუბლზე მწვანე სტიკერები.
უმცირესობა (1) – მოათავსეთ ყვითელი სტიკერები შუბლზე 3 მონაწილის.
უმცირესობა (2) – მოათავსეთ წითელი სტიკერები 2 მონაწილის შუბლზე.

ერთი მონაწილე რჩება სტიკერის გარეშე.

სხვადასხვა ფერის სტიკერების რაოდენობა სოციალური უთანასწორობის მოდელია. ძალიან სწრაფად, უმრავლესობის წევრები თავს უფრო თავდაჯერებულად იგრძნობენ და შეეცდებიან ლიდერის პოზიცია დაიკავონ.

3. გაკვეთილის ხელმძღვანელი ჯგუფს აძლევს შემდეგ მითითებებს:

„ჩემი მითითებით გაახილეთ თვალები, მაგრამ არ უნდა ილაპარაკოთ. თქვენი ამოცანაა გაერთიანება ჯგუფებად (მასწავლებელმა ამ ინსტრუქციას ნათლად ორჯერ იმეორებს). ახლა თქვენ შეგიძლიათ გაახილოთ თვალები და დაიწყოთ ერთმანეთთან გაერთიანება”.

მიუხედავად იმისა, რომ მონაწილეებს არ უთხრეს, რომ დაჯგუფებულიყვნენ „ფერის მიხედვით“, ისინი, სავარაუდოდ, ამას გააკეთებდნენ, რადგან წამყვანმა მათ არ მისცა რაიმე მითითება ამასთან დაკავშირებით. შეგიძლიათ ველოდოთ, რომ მონაწილეები დაიყოფიან ქვეჯგუფებად “ნარინჯისფერი”, “მწვანე”, “ყვითელი” და “წითელი”, ხოლო მონაწილე სტიკერის გარეშე დარჩება მარტო.

4. მასწავლებელი აკვირდება მონაწილეთა ქცევას და იღებს შენიშვნებს გაკვეთილის განხილვისას გამოსაყენებლად.

აქტივობის დროს მონაწილეები ხვდებიან, რომ რადგან ვერ ხედავენ თავიანთი სტიკერის ფერს, უნდა დაეყრდნონ ერთმანეთს დავალების შესასრულებლად. მათი სტიკერის ფერი ჩანს მხოლოდ სხვებისთვის, მაგრამ მონაწილეებს არ შეუძლიათ ერთმანეთთან საუბარი. ამ სირთულის გადალახვას ჩვეულებრივ 10-15 წუთი სჭირდება. ეს ამოცანა მოითხოვს ნდობას, თანამშრომლობას და კრეატიულობას. ეს ძალიან საილუსტრაციო სავარჯიშოა და მისი შედეგების განხილვა ყოველთვის საფიქრალს უამრავ საფუძველს იძლევა.

5. კლასის მონაწილეებს შეუძლიათ დარჩნენ თავიანთ ჯგუფებში, მაგრამ ახლა მათ შეუძლიათ ისაუბრონ. დისკუსიის დროს წამყვანმა სვამს კითხვებს.

“რას გრძნობდით, როცა თვალები დახუჭეთ?”

მონაწილეებს შეუძლიათ თავიანთი გრძნობების გაზიარება: მათ არ შეეძლოთ საუბარი და იდგნენ ერთმანეთის ნახვის გარეშე. ხშირად დისკუსია შეიძლება შეეხოს იმას, თუ როგორ ცხოვრობს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი და როგორ შეიძლება გრძნობდეს თავს მსგავს სიტუაციაში რეალურ ცხოვრებაში. ზოგიერთმა მონაწილემ შეიძლება თავი უხერხულად იგრძნოს სესიის დროს.

“როცა გაახილეთ თვალები, როგორი იყო თქვენი პირველი რეაქცია?”

განხილვა, თუ რას გრძნობს და ფიქრობს ადამიანი, არის ინტერკულტურული კომპეტენციის განვითარების მნიშვნელოვანი კომპონენტი. ბევრი მონაწილე იტყვის, რომ მათ განიცადეს მარტოობის, დაკარგვის განცდა, სხვები ისაუბრებენ იმაზე, თუ რას ვგრძნობთ, როდესაც დავიწყებთ იმის გაგებას, რომ გვაფასებენ ჩვენთვის გაუგებარი კრიტერიუმების საფუძველზე. საუბრის დროს მასწავლებელს შეუძლია წარმოადგინოს ისეთი ცნებები, როგორიცაა „იდენტობა“ „დისკრიმინაცია“ და „სხვების აღქმა ჩვენს შესახებ“.

”რას გრძნობდით, როცა ლაპარაკი არ შეგეძლოთ?”

კლასში მონაწილეები გაავლებენ პარალელებს რეალურ ცხოვრებასთან. ხშირად დისკუსიის დროს მონაწილეები აღნიშნავენ უძლურების განცდას იმ სიტუაციაში, როდესაც ადამიანი ვერ ახერხებს სხვებთან ურთიერთობას, საუბრობენ ენობრივ ბარიერზე და არავერბალურ ენაზე.
“რა მეთოდებით შეგიძლიათ გამოიყენოთ დავალების შესასრულებლად?”

დავალების განხილვისას და როგორ გაიგეს ის მონაწილეებმა, თანდათან გაჩნდება კითხვა, თუ რა სახის ქცევა აჩვენეს მათ. მონაწილეები უნდა მივიდნენ დასკვნამდე, რომ მათ შეეძლოთ აერჩიათ ჯგუფების ჩამოყალიბების სხვა გზები და რომ წამყვანის არც ერთი მითითება არ აიძულებდა მათ შექმნან სხვადასხვა ფერის ჯგუფები. მათ შეუძლიათ შექმნან ჯგუფების თვითნებური რაოდენობა, რომელიც შედგებოდა ყველა ხელმისაწვდომი ფერისგან (მაგალითად, ჯგუფი არის ცისარტყელა, ანუ ისინი შეიძლება დაფუძნებული იყოს მრავალფეროვნებაზე ერთ ჯგუფში). მათ ასევე შეეძლოთ გადაწყვიტონ, არ დატოვონ ვინმე ჯგუფის გარეთ და სტიკერის გარეშე ჩაერთონ არცერთ ჯგუფში. ეს არის გაკვეთილის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილი. მონაწილეებმა უნდა გააცნობიერონ, რომ გადაწყვეტილებები ზოგჯერ ძალიან სწრაფად მიიღება, კრიტიკულად შეაფასონ მათი მიდრეკილება დაყოფისკენ (გამოყოფისკენ), დაფიქრდნენ მათ მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების ქვეცნობიერ კომპონენტზე და გააცნობიერონ, რატომ მიიღეს გარკვეული გადაწყვეტილებები და არა სხვა. დისკუსიის დროს ჯგუფს შეუძლია შესთავაზოს სხვა კრიტერიუმები ჯგუფებად დაყოფისთვის; წამყვანს შეუძლია გააცნოს ინტერკულტურული კომპეტენციისთვის მნიშვნელოვანი დამატებითი ცნებები (ემპათია, მრავალფეროვნება, თანამშრომლობა, ურთიერთდამოკიდებულება) და გააცნოს მონაწილეებს ღირებულებები, ცოდნა და უნარები, რომლებიც ხელს უწყობს ადამიანის უფლებების პატივისცემას და სოციალურ ჩართულობას.

“როგორ შეგიძლიათ შეადაროთ ეს სიტუაცია რეალურ ცხოვრებას?”

გაქვეთილის ამ ნაწილში მონაწილეებს შეუძლიათ შეაჯამონ ის, რაც ისწავლეს და როგორ გამოიყენონ ის რეალურ ცხოვრებაში. ხშირად დისკუსიის დროს ჩნდება კითხვა მცირე ჯგუფებში, სოციალურ ჯგუფებში და მთლიანად საზოგადოებაში პირდაპირი და ირიბი დისკრიმინაციის შედეგების შესახებ.

6. რეკომენდაციები გაკვეთილის წამყვანებისთვის.

ჯგუფების უმეტესობა გაუმკლავდება დავალებას, მაგრამ იშვიათ შემთხვევებში მონაწილეები განიცდიან იმდენ სირთულეს, რომ ვერ შეძლებენ გადაწყვეტილების მიღებას. ეს ხდება ძალიან იშვიათად, მაგრამ თუ ეს მოხდა, წამყვანი დროულად უნდა ჩაერიოს და საჭიროების შემთხვევაში შეაჩეროს.

ამ ტიპის აქტივობა შეიძლება მოეწყოს როგორც გაკვეთილის ფარგლებში, პრაქტიკულ სემინარებზე მასწავლებლებისთვის, ახალგაზრდებისთვის, დაწესებულების თანამშრომლებისთვის და ა.შ.

ასევე იხილეთ:

საჯარო სკოლაში უსინათლო მოსწავლის ბრაილის შრიფტით სწავლების მეთოდები და აქტივობები