„ვის გაუბედავს „არა“-ს თქმა, როცა კლასში მღვდელია? – „კეთილი საქმე“, რომელიც განათლების ხარისხს ურტყამს“

ავტორი: შალვა მინდაძე, განათლების მკვლევარი და კონსულტანტი, ისტორიის მასწავლებელი “მასწავლებლის ჯილდო 2025-ის” ხუთეულის წევრი

საფრთხე, რომელიც საჯარო სკოლას რეალურად ემუქრება

ფაქტი: დაწყებულია სახელმწიფო–ეკლესიის ერთობლივი გეგმა „ქრისტიანული ღირებულებების“ სკოლებში შეტანის შესახებ. პარალელურად, სასულიერო პირების ჯგუფი „გადამზადდა“. ეს წარმოდგენილია, როგორც „კეთილი საქმე“. სინამდვილეში კი — საჯარო სკოლის სეკულარული ბუნების შერყევა და განათლების ხარისხზე დარტყმაა.

„პროგრამა, რომელიც მაღალკლასელებს პატრიოტიზმს ასწავლის“ – 100 სასულიერო პირია გადამზადებული მასწავლებლის სახლის მიერ

რატომ არ არის მღვდელი ავტომატურად კვალიფიციური მასწავლებლობისთვის?

1. პედაგოგიური სტანდარტი ≠ თეოლოგიური განათლება

მასწავლებლობა პროფესიაა: დიფერენცირებული სწავლება, ინკლუზიური კლასი, შეფასება, კლასის მართვა, ბავშვის უფლებები, ტრავმაზე მგრძნობიარე მიდგომა. სემინარიის დიპლომი ამას არ ცვლის. თუ არ აქვს სერტიფიცირება და პედაგოგიური პრაქტიკა, მღვდლის „გაწვრთნა“ ვერ აანაზღაურებს ამ ბირთვს.

2. ნეიტრალიტეტი ქრება პირველივე წუთზე

საჯარო სკოლა ყველასია — მორწმუნისაც და არამორწმუნისაც. სასულიერო ტანისამოსით, რელიგიური ავტორიტეტით კლასში შესვლა ქმნის ასიმეტრიას: ბავშვებს უჩნდებათ განცდა, რომ „სწორი პასუხი“ უკვე განსაზღვრულია.

3. „ღირებულებები“ ხშირად კოდური სიტყვაა პროპაგანდისთვის

როდესაც სკოლაში „ღირებულებების“ სახელით მხოლოდ ერთი რწმენა შედის, შედეგი მარტივია: ინდოქტრინაცია. კითხვა „რატომ ფიქრობ ასე?“ იცვლება მინიშნებით — „ასე უნდა ფიქრობდე“.

პრაქტიკული ბარიერები, რომლებსაც ვეჯახებით

-ნებაყოფლობითობის ფიქცია. „კლუბი“ ადვილად იქცევა დე-ფაქტო სავალდებულოდ — თანატოლების, ადმინისტრაციის ან მასწავლებლის ზეწოლით. ვის გაუბედავს „არა“-ს თქმა, როცა კლასში მღვდელია?

-წნეხი უმცირესობაზე. მუსლიმი, იუდეველი, იეზიდი, ათეისტი ბავშვები აღმოჩნდებიან „სხვებად“. ბულინგი და თვითცენზურა — თითქმის გარანტირებულია.

-კურიკულუმის კონტროლის დაკარგვა. ვინ წყვეტს რა ითქმის კლასში? საგანმანათლებლო სტანდარტი თუ საეკლესიო ინსტრუქცია? თუ შინაარსს არ ამოწმებს დამოუკიდებელი პედაგოგიური ორგანო, სკოლა კონსისტენციას კარგავს.

-ფულის და გავლენის ტრასა. ბიუჯეტური/მუნიციპალური რესურსი, ტრენინგები, საათები — ვისთან მიდის? გამჭვირვალობის გარეშე ეს სწრაფად გახდება ინსტიტუციური პრივილეგია.

-სასწავლო ხარისხი. კლასში კითხვა–დისკუსიის ნაცვლად ლექცია–ქადაგება შემოვა. კრიტიკული აზროვნება იცვლება მორჩილებით. შედეგი: PISA-ს და სხვა მეთრიკებში კენწეროზე დაღმა.

-სკოლის ავტონომიის დაშლა. დირექტორებსა და კოლეგიებს უკვე „ტაქტის“ გამო მოექნევათ ხელი — „რას ვიზამთ, ზემოდან მოდის“. ამით შიდა პროფესიული კულტურა დამსხვრეულია.

კლასის შიგნით — რეალური სცენარები

„ვინც არ ესწრება, ის მოსწავლე საგაკვეთილო აქტივობას ვერ დახურავს“ — ნებაყოფლობითობა ქრება.

ბავშვი კითხულობს: „არა ვარ მორწმუნე“. პასუხობს ძალაუფლება: დუმილი.

მასწავლებელი, ვინც არ ეთანხმება, ხდება „პრობლემა გუნდისთვის“.

მშობლები, რომლებსაც ნეიტრალური სკოლა უნდათ, ემიჯნებიან და ბავშვები გადაჰყავთ — სოციალური დანაწევრება ჩქარდება.

სამართლებრივი წითელი ხაზები (მოკლედ, მაგრამ მკვეთრად)

საჯარო სკოლა სეკულარულია; რელიგიური პრაქტიკა — კლასგარეშე, ნებაყოფლობითი.
სწავლების შინაარსი უნდა იყოს ობიექტური, კრიტიკული, პლურალისტური.

„სტუმარი სპიკერი“ შეიძლება, მაგრამ: წინასწარ შეთანხმებული სილაბუსი, თანაბარი სივრცე სხვა კონფესიებისთვისაც, მშობლის ინფორმირებული თანხმობა, პასუხისმგებელი პედაგოგი კლასში.

ალტერნატივა, რომელიც მუშაობს

საგანი: რელიგიები ისტორიულ-კულტურულ კონტექსტში

თემები: ქრისტიანობა, ისლამი, იუდაიზმი (და სხვა), როგორც ცივილიზაციური ფენომენები — ტექსტები, ხელოვნება, რიტუალები, ეთიკური დებატები, გავლენა საქართველოს ისტორიაზე.

სწავლების პრინციპი: არადოგმატური, შედარებითი, წყაროებზე აგებული.

ვინც ასწავლის: სერტიფიცირებული პედაგოგი, არა სასულიერო პირი (თუნდაც მღვდელი მოვიდეს ერთჯერადი სტუმრად — მხოლოდ პედაგოგის ჩარჩოში).

შეფასება: პროექტები, დისკუსიები, კრიტიკული ესეები; არნაირი რწმენითი სისწორე.

მღვდელი არ არის საჯარო სკოლის მასწავლებელი მხოლოდ იმიტომ, რომ მღვდელია. თუ სკოლა განათლების ნაცვლად რწმენის მართვას დაიწყებს, დავკარგავთ ყველაზე ძვირფასს — თავისუფალ, კრიტიკულ, ყველასთვის უსაფრთხო საკლასო ოთახს.

სწორი არჩევანი არის ის, რაც იცავს ბავშვის თავისუფლებას და ასწავლის აზროვნებას, არა მორჩილებას.

კითხვისთვის რეკომენდებული მასალა: UNICEF Georgia — Education in Georgia: Situation Analysis; OECD — Teachers in Focus: Georgia; საქართველოს ომბუდსმენის რეკომენდაციები სკოლაში რელიგიური ნეიტრალიტეტის შესახებ; ევროპული სასამართლოს პრაქტიკა განათლებაში რელიგიაზე სწავლების სტანდარტებზე; საფრანგეთის laïcité პოლიტიკა; შვედეთის არაკონფესიური „Religionskunskap“-ის მოდელი.