აბიტურიენტის მშობელი ქართულის საგამოცდო ტესტის წინააღმდეგ – „აუცილებლად გავასაჩივრებ“

„აუცილებლად გავასაჩივრებ და თუ ამანაც არ გაჭრა, სასამართლოს მივმართავ. ერთი ქულა არავის არაფერს უწყვეტს, მაგრამ აქ მთავარია, ჩემ შვილს არ ჰქონდეს განცდა, რომ შეიძლება სწორად გადადგმული ნაბიჯის გამო ოდესმე დაისაჯოს,“ – ამბობს EDU.ARIS.GE-სთან ინტერვიუში ერთ-ერთი აბიტურიენტის დედა, ფილოლოგი, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობის უფროსი რედაქტორი ქეთევან ქურდოვანიძე.

მისი პრეტენზია ქართული ენისა და ლიტერატურის ტესტის მეორე ვარიანტში გრამატიკულად დასარედაქტირებელ ტექსტს ეხება. ფიქრობს, რომ ტესტი აბიტურიენტებისაგან სწორი ფორმის არასწორით შეცვლას ითხოვდა და რომ შესაძლოა ამის გამო ბავშვებს ქულა დააკლდეთ.

ქეთევან ქურდოვანიძე: ამ გამოცდებთან დაკავშირებით არაერთი შენიშვნა მაქვს. მაგალითად, ის პირობები, რაც საგამოცდო ცენტრებში იყო შექმნილი – სიცხე, კოდინცირების არარსებობა, კალმები, რომლებიც ან დღაბნიდნენ, ან საერთოდ არ წერდნენ და ა.შ. ეს  ყველაფერი გამოცდის პროცესში ძალიან ხელისშემშლელია. ჩემი შვილი აბიტურიენტია და ვიცი ისიც, რომ ინგლისურის გამოცდაზე ჩანაწერი ხრიალებდა და ბავშვებს არ ესმოდათ თუ რას ლაპარაკობდნენ.

თუმცა, ეს ყველაფერი გააფერმკრთალა იმ უზუსტობებმა, რომლებიც ქართული ენისა და ლიტერატურის სატესტო ნიმუშებში აღმოჩნდა. ზოგადად,  ტესტში გამოყენებული ნაწარმოებები ხშირ შემთხვევაში ძალიან პატრიარქალურია, მხატვრული ღირებულებაც ძალიან დაბალია. თუმცა, ეს პრეტენზია უფრო არა გამოცდის, არამედ საპროგრამო მასალის მიმართ მაქვს, სადაც არაა შეტანილი არც ერთი თანამედროვე კარგი მწერალი. თუნდაც ოთარ ჭილაძე. ეს ცალკე სადისკუსიოა, რასაც დიდი დრო და ბევრი ადამიანის ჩართვა სჭირდება.

რაც შეეხება ჩემ უშუალო პრობლემას – ჩემმა შვილმა ქართულ ენასა და ლიტერატურაში მეორე ვარიანტი დაწერა, სადაც ორი ძალიან უხეში შეცდომა იყო დაშვებული. დავიწყოთ იქიდან, რომ დანარჩენ სამ ვარიანტში, გრამატიკულად გასასწორებელ ტექსტში 18-18 შეცდომა იყო. ეს მაშინ ვნახე, როდესაც ტესტები გამოქვეყნდა. აქედან გამომდინარე, ლოგიკურად, ამ ვარიანტშიც, რომელიც ჩემმა შვილმა დაწერა, 18 შედომა უნდა ყოფილიყო. არადა  მეორე ვარიანტში 17 შეცდომა იყო და მეთვრამეტე შეცდომად ალბათ მიჩნეული იყო ერთი ასეთი გამოთქმა – „გავლენა მოახდინა“.

ქართული სიტყვის კულტურის საკითხებში (წიგნი მე-7, გამომცემლობა „მეცნიერება“, თბილისი 1985, გვ 235.) გარკვევით წერია: „მოახდინა, მოხდება. გარდამავალი ზმნაა და მისი ძირითადი მნიშვნელობაა იზამს, გააკეთებს, მოიმოქმედებს, ჩაიდენს რასმე, მოაწყობს, გასცემს. იგივე ზმნა ქართულში განყენებულ სახელებთან შეხამებისას ქმნის მყარ გამოთქმებს: შთაბეჭდილება მოახდინა, გავლენა მოახდინა.“ აი, რას მიიჩნევს ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დამდგენი ორგანო (ენათმეცნიერების ინსტიტუტი) მართებულ ფორმად. ანუ, ეს დამკვიდრებული სალიტერატურო ფორმაა.

–დარწმუნებული ხართ, რომ ტესტის მაგ ვარიანტშიც 18 შეცდომა უნდა ყოფილიყო? იქნებ  მანდ მხოლოდ 17 იყო დაშვებული და თქვენ მიერ ნახსენები მაგალითი შეცდომად სულაც არ მოიაზრებოდა?

ქ.ქ: საფუძველი მაქვს ვიფიქრო, რომ ისინი სწორედ ამას მიიჩნევდნენ მეთვრამეტე შეცდომად, რადგან ამის გარეშე მხოლოდ 17 გამოვა. არ მგონია არათანაბრად გადაენაწილებინათ და ახლა, თუკი ამ კონკრეტულ მაგალითს შეცდომად აღარ ჩათვლიან, ცხადი იქნება, რომ მეთვრამეტე შეცდომად სწორედ ეს იყო მოაზრებული და შემდეგ უკან დაიხიეს. მივესალმები, თუკი უკან დაიხევენ და თავიანთ შეცდომას აღიარებენ.

შეცდომაა, როდესაც ბავშვებს ასწავლიან, რომ „გავლენა მოახდინა“ კი არა, „გავლენა იქონია“ უნდა თქვან. ქართული სიტყვის კულტურის საკითხები ერთადერთი  ნორმაა, რომელსაც სალიტრატურო ენის ნორმად მივიჩნევთ და ახლა ითხოვენ, რომ ეს სწორი ფორმა შეიცვალოს რუსულის კალკით – „გავლენა იქონია“.

გარდა ამისა, იქ კიდევ ერთი სიტყვა იყო ნახსენები, რომელზეც დიდი დისკუსია და პოლემიკა გაიმართა – ძალუმი. ყველა ტექსტში იყო პარონიმული წყვილი მოყვანილი. ანუ, ორი ერთმანეთის მსგავსი სიტყვა, რომელთაც განსხვავებული შინაარსი აქვთ. სხვა ტესტებში ეს პარონიმული ნიმუშები აშკარა და ნათელი იყო. ამ მეორე ვარიანტში კი მოცემული იყო სიტყვა ძალუმი, რომელიც აბიტურიენტს უნდა შეეცვალა სიტყვით – ძლიერი. ძალუმი და ძლიერი პარონიმული წყვილი არაა. ეს სინონიმებია.

ზოგადად, ეს ტექტსები იმგვარად უნდა იყოს შედგენილი, რომ აზრთა სხვადასხვაობას არ იწვევდეს. მასში არ უნდა იყოს მოყვანილი ისეთი სიტყვები, რომლებიც მოსახლეობის 90%-მა არ იცის. კარგი იქნებოდა ტექსტის რედაქტირების პასუხებიც წინასწარ (გამოყენებულ ტესტებთან ერთად ავტ.) რომ იდებოდეს.

–შეფასებისა და გამოცდების ეროვნულ ცენტრში თუ გქონიათ ვინმესთან საუბარი ამ თემაზე?

ქ.ქ: დიახ, ბატონ კახა ჯამბურიას ვესაუბრე, ქართული ენისა და ლიტერატურის ჯგუფის ხელმძღვანელს. ცხელ ხაზზე დავრეკე და მასთან დამაკავშირეს. მე მას ჩემი ეგსზისტენციალური შიშის შესახებ ვუთხარი. მითხრა რომ წინასწარ არ უნდა მენერვიულა, რადგან არ ვიცოდი ჩათვლიდნენ თუ არა „გავლენა მოახდინას“ შეცდომად. მე კი ვუპესუხე, რომ ყოველ წელს ყველა ტექსტში ერთი და იგივე რაოდენობის შეცდომაა ხოლმე და რომ ჩემი შიშის საფუძველი სწორედ ეს იყო. სწორედ ამიტომ ვიზღვევ თავს წინასწარ და გამსწორებელთა კომისიასაც ვაზღვევ რომ სასამართლოში თავის მართლება არ მოუწიოთ.

კახა ჯამბურია დამპირდა, რომ თუკი კომისიის რომელიმე წევრი გაბედავს და სწორ ფორმას არასწორით შეცვლის, ის ამ პოზიციას სამუდამოდ დატოვებს.   მან ჩემი საკითხი გულთან ძალიან ახლოს მიიტანა, არგუმენტებიც გულდასმით მოისმინა და ამისათვის მადლობელი ვარ.

–თუკი მიუხედავად ამისა ეს კონკრეტული მაგალითი შეცდომად იქნა მიჩნეული, რას აპირებთ?

ქ.ქ: აუცილებლად გავასაჩივრებ და თუ ამანაც არ გაჭრა, სასამართლოს მივმართავ. ერთი ქულა არავის არაფერს უწყვეტს, მაგრამ აქ მთავარი ისაა, ჩემ შვილს არ ჰქონდეს განცდა, რომ შეიძლება ოდესმე სწორად გადადგმული ნაბიჯის გამო დაისაჯოს.

„არაა სასურველი აბიტურიენტებს გამოცდაზე მივუტანოთ მაგალითები, რომლებზეც მეცნიერებიც კი კამათობენ“

გამოცდების ეროვნული ცენტრი ქართული ენისა და ლიტერატურის ტესტების კრიტიკას პასუხობს

„რას ემსახურება ასეთი უზუსტობები?“ – ფილოლოგები ქართულის გამოცდის ტესტებს აკრიტიკებენ

მოამზადა თაკო მათეშვილმა