რა პრინციპით შეიძლება გაუშვას სისტემამ სკოლიდან არაკვალიფიციური პედაგოგები? – ახალგაზრდა მასწავლებლის ხედვა

ავტორი: შალვა მინდაძე, განათლების მკვლევარი, ისტორიის მასწავლებელი. სტატია განკუთვნილია EDU.ARIS.GE-ს პროექტისთვის – „ჩემი სათქმელი განათლებაზე“.

შესავალი: პრობლემის ამოცნობა

თანამედროვე სკოლის მიზანი მხოლოდ ცოდნის გადაცემა არ არის – ის არის მოქალაქეობის, კრიტიკული აზროვნებისა და ცხოვრებისუნარიანობის განვითარება. ამ ფონზე, ყოველი არაკვალიფიციური მასწავლებელი არა მხოლოდ სწავლების ხარისხს ანგრევს, არამედ ბავშვების მომავალზე ახდენს მავნე გავლენას.

სისტემა კი — დემოკრატიული, ღირსებაზე დაფუძნებული — დგას დილემის წინაშე: როგორ შევინარჩუნოთ პედაგოგის უფლებრივი დაცულობა და ამავე დროს, არ დავუშვათ განათლების ხარისხის დეგრადაცია?

I. რას ნიშნავს არაკვალიფიციური პედაგოგი?

არაკვალიფიციურობა მხოლოდ დიპლომის არქონას არ ნიშნავს. ის მოიცავს:

1. პროფესიულ კომპეტენციას – საგნის არ ცოდნა, მეთოდების არქონა, დაბალი აკადემიური და პედაგოგიური უნარები;

2. პედაგოგიურ ეთიკას – ბავშვის ღირსების შეურაცხყოფა, ძალადობრივი მიდგომა, დისციპლინის შიშით შენარჩუნება;

3. სამედიცინო და ფსიქოლოგიურ მზაობას – ემოციური აშლილობა, ნეგატიური დამოკიდებულება, ბულინგი;

4. პროფესიული განვითარებაზე უარის თქმა – არანაირი ინტერესი ინოვაციების მიმართ, მეთოდური გაუმართაობა, ცვლილების შიში.

II. როგორ უნდა შეაფასოს სისტემა პედაგოგის კვალიფიკაცია?

განათლების სისტემამ უნდა მოიცვას მრავალმხრივი შეფასების შემდეგი საფეხურები:

შეფასების ფორმა აღწერა

1. სასწავლო პროცესის მონიტორინგი სისტემატური გაკვეთილის ვიდეო-დათვალიერება, მოსწავლეთა პროგრესის ანალიზი

2. მოსწავლეთა უკუკავშირი ანონიმური კითხვარები მოსწავლეებისა და მშობლებისგან

3. კოლეგიური შეფასება თანასწორების (peer review) შეფასება ეთიკისა და პროფესიული სტანდარტების მიხედვით

4. საგნობრივი ტესტირებები ყოველ 2-3 წელიწადში მასწავლებლის კომპეტენციის შემოწმება ტესტირების გზით

5. ავტორიზაციის დროს სკოლის საგანმანათლებლო კვლევა რეალური შედეგების სტატისტიკური ანალიზი და გაწვდილი განათლების ხარისხის შეფასება

III. რა გზებით შეიძლება პედაგოგის სკოლიდან გაშვება?

ა) გადამზადების შანსით

არ უნდა მოხდეს დაუყოვნებელი გათავისუფლება. პირველ ეტაპზე პედაგოგს უნდა მიეცეს:

ინდივიდუალური განვითარების გეგმა (IDP);

მენტორის მხარდაჭერა;

გადამზადების პროგრამა და ვადა (მაგ. 1 წლის ვადით პროგრესის მონიტორინგი

ბ) თუ არ შესრულდა სტანდარტები — კონტრაქტის შეწყვეტა

თუ მასწავლებელმა უარი თქვა თვითგანვითარებაზე ან ვერ დააკმაყოფილა მინიმალური კომპეტენცია:

სასკოლო საბჭოს რეკომენდაციით ხდება წინადადების წარდგენა დირექტორთან;

სკოლის დირექტორი თანამშრომლობს რესურსცენტრთან ან განათლების სამინისტროს წარმომადგენლებთან;

დამტკიცების საფუძველზე, სამართლებრივი წესით წყდება შრომითი ურთიერთობა.

გ) პროფესიული ეთიკის დარღვევა

მასწავლებლის მხრიდან ბავშვისადმი ან კოლეგისადმი შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი ან მუქარის შინაარსის ქცევის შემთხვევაში, მყისიერი გამოძიება და რეაგირება — შეჩერება ან გათავისუფლება უნდა მოხდეს.

IV. კანონმდებლობის მხარე და რეკომენდაციები

-საქართველოს შრომის კოდექსი ითვალისწინებს უნარების, ეთიკისა და კომპეტენციის არქონას, როგორც ხელშეკრულების შეწყვეტის ერთ-ერთ საფუძველს;

-მასწავლებელთა პროფესიული ეთიკის კოდექსი კი – დეტალურად აღწერს იმ შემთხვევებს, როცა სამსახურებრივი პასუხისმგებლობა უნდა დადგეს.

რეკომენდაციები:

– განათლების სამინისტრომ უნდა შექმნას ერთიანი ეროვნული რუბრიკა, სადაც დაფიქსირდება მასწავლებლის შეფასება ყოველ 3 წელიწადში;

– პროფესიული მხარდაჭერა (მენტორობა) უნდა გახდეს ვალდებულება ყველა სკოლისთვის;

– განათლების სისტემაში უნდა გაჩნდეს ზედამხედველობის დამოუკიდებელი ორგანო, რომელიც სკოლაში განათლების ხარისხს შეამოწმებს და მტკიცებულებებზე დაყრდნობით გასცემს დასკვნებს.

V. სისტემური საფრთხე არაკვალიფიციური მასწავლებლების შენარჩუნების შემთხვევაში

• თუ სისტემა ვერ უზრუნველყოფს ამ ადამიანების დამსახურებულად გათავისუფლებას:
• იზრდება მოსწავლეთა ნდობის კრიზისი სკოლების მიმართ;
• ვარდება ეროვნული გამოცდების შედეგები, რაც ქვეყნის განათლების სისტემის პრესტიჟს ამცირებს;
• დემოტივირდება კვალიფიციური მასწავლებლები, რომლებიც შრომის და განვითარების მიუხედავად, თანაბრად მოექცევიან არაკომპეტენტურ კოლეგებთან.

დასკვნა: ვალდებულება სკოლისა და სახელმწიფოს შორის

არაკვალიფიციური მასწავლებლის სკოლიდან გათავისუფლება არ არის რეპრესია — ეს არის სანაცვლოდ ბავშვის მომავლის დაცვა.

სისტემა უნდა იყოს გამჭვირვალე, სამართლიანი და თანაბრად დაიცვას პედაგოგიც და მოსწავლეც.

სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს როგორც შანსის მიცემა, ისე პასუხისმგებლობის მოთხოვნა.

სკოლა არ უნდა იყოს ადგილი, სადაც მარტო “მორჩენა” და “გადარჩენა” გვყოფნის. სკოლა უნდა იყოს სივრცე, სადაც პედაგოგობა ნიშნავს გამუდმებულ განვითარებას და პროფესიული ღირსების შენარჩუნებას.

რა თქმა უნდა! წარმოგიდგენთ წყაროების ჩამონათვალს სტატიასთან შესაბამისი ფორმატით.

=

რა არის თქვენი სათქმელი განათლებაზე? – თქვენც შეგიძლიათ გამოგვიგზავნოთ თქვენი მოსაზრებები/სტატია. დეტალები იხილეთ ბმულზე

ასევე იხილეთ:

„კიდევ ერთი წარუმატებელი ექსპერიმენტის მოწმე გავხდებით“ – ეროვნული სასწავლო გეგმის რევიზიის გამოწვევები სააშკარაოზე გამოდის

წყაროები:

1. საქართველოს კანონი „ზოგად განათლებაზე“ — https://matsne.gov.ge/ka/document/view/29248

2. საქართველოს შრომის კოდექსი — https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1155567

3. მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ეროვნული ჩარჩო, მასწავლებლის სახლი, 2021 — https://tpdc.ge/

4. მასწავლებლის პროფესიული ეთიკის კოდექსი — https://www.tpdc.ge/geo/static/456

5. OECD (2019). TALIS 2018 Results: Teachers and School Leaders as Lifelong Learners (Volume I) — https://doi.org/10.1787/1d0bc92a-en

6. European Commission (2013). Supporting teacher competence development for better learning outcomes — https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/

7. Darling-Hammond, L. (2000). Teacher Quality and Student Achievement: A Review of State Policy Evidence. Education Policy Analysis Archives, 8(1).

8. Ingersoll, R. M. (2001). Teacher Turnover and Teacher Shortages: An Organizational Analysis. American Educational Research Journal, 38(3), 499–534.

9. Education International (2011). Standards for the Teaching Profession. https://www.ei-ie.org

10. UNESCO (2015). Teacher Policy Development Guide — https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000234805.